Algemeen
Digitale camera
Camera kopen

Objectieven
Teleobjectieven
Groothoeklens

Achtergrond
Smalfilm op DVD
Beeldverhouding
ISO waarde
Resolutie van foto's
Scannen digitaliseren

Toebehoren
Diascanner test
 

beeldverhouding 0

Beeldverhouding en bijsnijden

Auteur: Rinus Alewijnse, Middelburg

Met je camera snij je een liggende of staande rechthoek uit je omgeving, dus je bent ge­bonden aan een vaste verhouding van breedte en hoogte (die wordt met een deftig woord “aspectratio” genoemd).

En hoewel je meestal vanzelf je best doet om je onderwerp zo goed mogelijk in je zoeker of op je display te krijgen, zou het wel erg toevallig zijn als zowel de breedte als de hoogte passen.

Maar omdat je in elk fotoprogramma het teveel aan breedte of hoogte kunt wegsnijden, hoef je nooit zo krampachtig staan te “mikken” - zoom liever iets minder sterk in, zodat je later nog voldoende speelruimte hebt voor scheefstandscorrectie en bijsnijden, want elke moderne camera heeft pixels genoeg, dus daar kun je er best 10-20% van missen (zie Resolutie).

 
Opmerking: mijn standpunt is dat camera’s eigenlijk een vierkante sensor zouden moeten hebben (net zoals de peperdure Hasselblad) en dat beeldschermen voor foto’s ook vierkant zouden moeten zijn. Pas dan ben je vrij om uit het “ruwe beeld” een staande of liggende rechthoek te snijden die het beste bij dat onderwerp past en dan wordt die rechthoek op dat scherm in de breedte of in de hoogte met dezelfde maat getoond. Je kunt dan ook beslissen om die foto ongeveer vierkant te laten door juist heel weinig weg te snijden. Zie foto hiernaast (4x4 dia uit 1970).

Camera instellen

Bij de meeste digitale camera’s kun je die verhouding op 3:2 of 4:3 of zelfs op 16:9 instellen, maar het zou veel te omslachtig zijn om voor elke opname de meest geschikte ratio te kiezen. Het ligt dus voor de hand om een vaste instelling op 3:2 te kiezen, want dat is ook de verhouding van afdrukken op standaard formaat 10x15 of desnoods 20x30 (ongeveer A4).

Opmerking 1: spiegelreflexcamera’s kun je vaak niet instellen en zijn dan altijd 3:2 zoals de beeldjes op de kleinbeeldfilms van vroeger.
 
Opmerking 2: verhouding 4:3 was altijd de standaard verhouding voor alle beeldschermen en tv’s. Dat is thans zelden meer het geval – soms nog wel eens bij een digitaal fotolijstje.
 
Opmerking 3: de verhouding 16:9 of 16:10 is thans gebruikelijk voor breedbeeldschermen en tv’s, maar voor foto’s onzinnig en alleen geschikt voor panoramafoto’s. Zo’n langwerpig beeld kun je ook met bijsnijden bereiken, dus die instelling is volslagen overbodig. Ook breedbeeld­schermen zijn voor het bekijken van foto’s minder geschikt, maar wel alom aanwezig - ook op alle laptops.  

Toch maar 4:3

Maar als het kan, is het toch verstandiger om 4:3 als standaardinstelling te kiezen en die instelling nooit meer te wijzigen, want dan gebruik je alle pixels van je camera (bijvoorbeeld 10 miljoen) en heb je later in je fotoprogramma de meeste vrijheid om de beste uitsnede te kiezen en dat wordt met de onderstaande serie afbeeldingen aangetoond: 

1beeldverhouding 1A   2beeldverhouding 1B   3beeldverhouding 1C   4beeldverhouding 1D   5beeldverhouding 1E
 
Foto 1 is mijn originele opname van een detail van deze prachtige oude Pleyel-vleugel in ver­houding 4:3 (2608x1952 pixels). De opname is helaas iets uit het midden genomen en zulke kleine fouten zijn heel gebruikelijk, maar kunnen achteraf meestal met bijsnijden worden ge­corrigeerd. 

Bijsnijden

In een goed fotoprogramma zoals Picasa zijn er verschillende keuzemogelijkheden om een foto bij te snijden naar vaste verhoudingen overeenkomend met de gebruikelijke fotoformaten zoals 10x15, 13x18 of 20x25 of naar een willekeurige verhouding (handmatig bijsnijden). Dat kun je hieronder zien:

beeldverhouding 2

Bij foto 2 is zo’n “10x15” (dus 3:2) uitsnede gemaakt zoals je ook hierboven kunt zien en, daarbij is de volle breedte gehandhaafd (2608x1740 pixels). Om de asymmetrie weg te werken, had ik eigenlijk een iets kleinere breedte moeten kiezen, maar dan gaat er in de hoogte ook meer verloren.
Ik heb dus weinig speelruimte en dat zou dus ook het geval zijn geweest als ik mijn camera op 3:2 had ingesteld. Het voordeel van directe geschiktheid voor een 10x15 afdruk wordt dus teniet gedaan door een slechtere com-positie, tenzij ik bij de opname beter had opgelet. Maar dat zie je meestal pas thuis en nog een betere opname gaan maken is zelden mogelijk.
 
Bij foto 3 is een “13x18” (bijna 4:3) uitsnede gemaakt, waarbij ook de volle breedte is ge­handhaafd (2608x1862 pixels). Hierbij heb ik al meer speelruimte in de hoogte, dus als ik een kleinere breedte kies, hou ik waarschijnlijk in de hoogte ook nog net voldoende over.
Het voordeel van directe geschiktheid voor een 13x18 afdruk wordt echter teniet gedaan door het ongemak van zulke grotere afdrukken – nog afgezien van de hogere kosten. Maar als je het geluk hebt nog een goed beeld-scherm met een verhouding van 4:3 te bezitten, vult deze uitsnede bijna je hele scherm en dat is erg mooi.
 
Bij foto 4 is een “20x25” (dus 5:4) uitsnede gemaakt, waarbij de volle hoogte is gehandhaafd (2418x1952 pixels). Hier is er wel voldoende speelruimte in de hoogte, dus zelfs als ik een kleinere breedte kies, hou ik in de hoogte voldoende over. Maar ook hier geldt weer: wan­neer maak je nu een 20x25 afdruk – toch bijna nooit. Er kan echter een ander voordeel zijn, want als je het geluk hebt een beeldscherm te bezitten met een verhouding van 5:4, vult deze liggende uitsnede je hele scherm en dat is op flink formaat nog mooier dan 4:3.
 
Opmerking: standaard formaten van fotopapier (en dus ook van fotolijsten) worden bij de grotere maten ook steeds vierkanter, bijvoorbeeld 20x30 (2:3), 30x40 (3:4) en 40x50 (4:5).
 
Bij foto 5 heb ik een vrije en bijna vierkante uitsnede gemaakt, waarbij ook de volle hoogte is gehandhaafd (2205x1952 pixels). De symmetrie is nu in orde en de toch wat storende “poot­jes” zijn weggesneden. Je bent dan dus helemaal vrij om een uitsnede te kiezen die het beste bij je “gevoel voor evenwicht” past en zo hoort het. Daarom is dit altijd de beste keuze. 

Afdrukken

Op mijn grote 5:4 scherm ziet zo’n bijna vierkante foto er ook prima uit, maar als ik er een 10x15 afdrukje van bestel, krijg ik een velletje van 10x11,3 cm en dat is erg vreemd. Maar omdat afdrukken maken meestal niet meer hoeft, is dat eigenlijk niet zo erg.

Opmerking: dit probleem kan overigens heel goed met aanvulrandjes worden opgelost zoals hieronder en in de Picasa-handleiding op deze website vind je daar alles over (zie Afdrukken 1):
 
10x11,3 beeldverhouding 3A    beeldverhouding 3B 10x15

Conclusie

Bij gebrek aan “vierkante camera’s” is 4:3 dus de beste instelling omdat je dan de meeste speelruimte hebt om in je fotoprogramma een mooie uitsnede te kunnen maken. En als ik van een flink aantal bewerkte (dus ook meestal bijgesneden) foto’s de verhouding nareken, kom ik ook uit op een gemiddelde van ongeveer 4:3 en zijn langwerpige foto’s van ongeveer 3:2 of bijna vierkante foto’s van ongeveer 1:1 sterk in de minderheid. Dus kennelijk streeft mijn ervaren fotografische blik naar een minder langwerpige foto – zeker op een groot scherm dat zelf ook bijna vierkant is. Je kunt daar allerlei diepzinnige theorieën over de “gulden snede” bijhalen, maar dit is wat ik constateer (zie ook Bijsnijden in die Picasa-handleiding).
 
Opmerking 1: in tegenstelling tot de gebruikelijke opinie is bijsnijden nauwelijks een kwestie van smaak, maar dicteert elke opname uit zichzelf wat de beste keuze is – vaak omdat kleine storende en overbodige details langs de randen eerst weg moeten. Ook kan te veel voorgrond of te veel lucht de balans in een foto verstoren. Het luistert vaak veel nauwer dan je zou verwachten.
 
Opmerking 2: het bijsnijden van een foto naar een bepaalde verhouding voor een lijstje wat je toevallig nog hebt liggen, is zelden bevredigend. Dat is het bestaansrecht van passe-partouts: de buitenrand is dan afgestemd op de standaardmaten van die lijst en het gat is dan afgestemd op de door jou gekozen speciale uitsnede van een foto.  

Toch maar 3:2?

Een camera-instelling op 3:2 is dus alleen aan te bevelen als je alleen maar je foto’s op 10x15 laat afdrukken en je computer alleen maar gebruikt om die afdrukjes te bestellen en om een enkele foto door te mailen naar familie.

Opmerking: met een papiersnijder kun je ook die afdrukjes bijsnijden, maar alleen doet bijna niemand dat, want dat vinden we “zonde”. Maar als je ze gaat inplakken, moet je wel want dat is altijd "passen en meten".   

Maar als je wel al je fotowerk op je computer doet en nog maar zelden iets laat afdrukken, zijn de spiegelreflex-camera’s die alleen in verhouding 3:2 kunnen fotograferen dus eigenlijk niet zo goed en dan is het extra verstandig om bij het fotograferen minder sterk in te zoomen, zodat je ruim voldoende speling hebt om achteraf betere uitsneden te kunnen maken - je hebt toch pixels zat en je lenzen zijn ook perfect.

Naschrift

Velen denken dat fotobewerking iets te maken heeft met “rode ogen” en een paar andere speciale trucjes, maar scheefstandcorrectie en bijsnijden zijn de twee belangrijkste fotobe­werkingen (correcties) voor praktisch elke foto. Dat was vroeger in de doka al zo en dat is nu achter je computerscherm nog steeds zo, ook al doet bijna niemand het want je fotoprogramma heeft die mogelijkheden niet voor niets! En dat je zo nu en dan nog wel wat meer moet doen (zoals bijvoorbeeld “rode ogen” bijwerken) is ook waar (zie Corrigeren in die Picasa-handleiding).

Opmerking: met Picasa is fotobewerking voor iedereen goed en snel te doen en als je dan ook eens een keer die slechte en overbodige foto’s verwijdert, krijg je eindelijk een foto­verzameling die de moeite waard is om bekeken te worden en dat geldt dan ook voor de foto’s die je via Picasaweb aan familie en vrienden ter beschikking stelt.

Foto tips

Kiezen van de juiste Canon foto camera.
Je mooiste foto kun je op fotobehang laten afdrukken.
Oude 8mm film digitaliseren voor een up to date film archief.
Welk fotopapier is het meest geschikt voor je afdrukken?
Elke maand een interessant fotomagazine in de brievenbus?
Een mooie ingelijste fotocollage blijf je naar kijken!
Oude dia's digitaliseren kan met een diascanner.
Je foto bewerken kan met bijvoorbeeld Photoshop.

Foto op canvas: waarop let je?

Heb je een passie voor natuurfotografie? Heb je al veel mooie foto’s gemaakt? Dan is het een leuk idee om je mooiste werk op canvas te zetten als wanddecoratie. Jouw foto’s hebben voor jou een speciale waarde. Of misschien kun je iemand anders blij maken door een foto op canvas cadeau te doen. In dit artikel krijg je een aantal tips voor een foto op canvas.

Foto verkleinen

Uit een heel gewone 12 megapixel-camera komen al bestanden van 4 MB met ongeveer 4000 x 3000 pixels. Voor veel toepassingen zijn dat te grote bestanden. Daarom wil je vaak een foto verkleinen. Maar hoe doe je dat nu precies? En welke software gebruik je daar voor? Is er online foto bewerk software beschikbaar? Alles hierover lees je in het artikel over foto's verkleinen.






Meer over dit onderwerp

HEMA fotoserviceHEMA fotoservice - foto afdrukken
Portretfotografie tipsPortretfotografie - tips voor portretfoto of fotoshoot
Artikel schrijvenArtikel schrijven voor www.cursus-fotografie.nl